Ba năm từ khi Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) khởi tố vụ án "vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Tổng công ty Xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam (Vinaconex), ông Phí Thái Bình (cựu chủ tịch HĐQT Vinaconex, cựu phó chủ tịch UBND Hà Nội) bị khởi tố do liên đới trách nhiệm.

Ông Bình cùng một số thành viên HĐQT Vinaconex từng bị cơ quan điều tra "xem xét" khi giải quyết vụ án nhưng không truy cứu trách nhiệm hình sự do khai báo thành khẩn, sức khỏe yếu, nhân thân tốt... Tháng 5/2016 khi thụ lý vụ án, TAND Hà Nội đã trả hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung một số người do nghi có dấu hiệu "sót người, lọt tội".

Cơ quan điều tra cho rằng năm 2004 ông Phí Thái Bình với vai trò Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Vinaconex cùng 4 thành viên đã không thực hiện đúng quy định pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng công trình dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

HĐQT Vinaconex ra quyết định thay đổi vật liệu tuyến ống truyền tải nước sạch của dự án từ gang dẻo, ống thép sang ống cốt sợi thủy tinh khi chưa thẩm định hiệu quả sử dụng. Vinaconex lựa chọn nhà thầu thiếu năng lực và kinh nghiệm để cung cấp ống composite cho dự án, sản phẩm cung cấp không đảm bảo chất lượng nên hàng chục lần bị vỡ.

Đường ống nước sông Đà bị vỡ hàng chục lần.

Theo hồ sơ vụ án, thực hiện chủ trương phát triển đô thị và môi trường của chuỗi đô thị Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai - Miếu Môn - Hà Nội - Hà Đông với yêu cầu xây dựng hệ thống cấp nước lâu dài, bền vững, Tổng công ty xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam (Vinaconex) đầu tư dự án cấp nước Sông Đà – Hà Nội với công suất 600.000 m3 một ngày đêm.

Dự án có tổng mức đầu tư 1.450 tỷ đồng, được xây dựng từ năm 2004, trong đó vay ngân hàng của Pháp hơn 13,6 triệu USD, vay hai ngân hàng trong nước gần 900 tỷ đồng. Gói thầu cung cấp ống và phụ kiện ống cốt sợi thủy tinh có giá trị quyết toán là 331 tỷ đồng, giá trị xây lắp tuyến ống 122 tỷ đồng.

Trong 8 hạng mục chính có tuyến ống truyền tải nước sạch 46km từ nước được làm sạch từ nhà máy đặt tại xã Phú Minh (huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hòa Bình) đến điểm cuối đường vành đai 3, Khuất Duy Tiến (Hà Nội) để phân phối vào mạng lưới, đưa nước đến hộ tiêu dùng.

Năm 2009, dự án được nghiệm thu đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành khai thác, từ năm 2012 đến nay đã xảy ra hàng chục lần vỡ đường ống... gây ảnh hưởng nghiêm trọng đời sống của người dân thủ đô.

Kết luận giám định của Bộ Xây dựng chỉ ra nguyên nhân là ống cốt sợi thủy tinh đã lắp đặt cho dự án không đảm bảo chất lượng.

Vật liệu chính của tuyến ống ban đầu được chủ đầu tư lựa chọn dùng ống gang dẻo với 5 đoạn tuyến ống đường kính 1.500mm, 1.600mm, 1.800mm nhưng sau đó được HĐQT Vinaconex đổi sang ống composite cốt sợi thủy tinh.

Vì sao liên tiếp vỡ đường ống nước sông

Để có sản phẩm này, Vinaconex góp vốn, thành lập Công ty CP ống sợi thủy tinh Vinaconex (Viglafico). Theo quyết định chỉ định nhà thầu của HĐQT Vinaconex, HĐQT Viglafico ký hợp đồng mua bán dây chuyền sản xuất ống với nhà thầu cung cấp là Công ty TNHH Thương mại Dụ Hòa (Trung Quốc). Đầu năm 2005, thiết bị, dây chuyền sản xuất được nhập về, lắp đặt tại nhà máy đặt trong Khu công nghệ cao Phú Cát, huyện Quốc Oai.

Từ giữa tháng 3/2005 đến cuối năm 2008, Viglafico cung cấp cho dự án cấp nước Sông Đà - Hà Nội hơn 5.000 chi tiết sản phẩm gồm ống, phụ kiện ống. Kết quả điều tra xác định, các sản phẩm này không được thí nghiệm, kiểm tra đầy đủ các chỉ tiêu cơ lý mà doanh nghiệp đã công bố và cam kết áp dụng.

Cụ thể, nhà thầu sản xuất không thử nghiệm 2 chỉ tiêu cơ lý sản phẩm về "độ biến dạng uốn hướng vòm dài hạn" và "áp suất thiết kế thủy tĩnh dài hạn" thực hiện trong 10.000 giờ như quy định trong tiêu chuẩn sản xuất mà chủ đầu tư đã phê duyệt áp dụng cho dự án.

Bên cạnh đó, việc thí nghiệm kiểm tra, công nhận một số chỉ tiêu cơ lý của sản phẩm chỉ được thực hiện tại Phòng thí nghiệm của Viglafico trong khi chưa được cơ quan chức năng công nhận là Phòng thí nghiệm hợp chuẩn.

Bộ Xây dựng kết luận chất lượng ống composite cốt sợi thủy tinh Viglafico sản xuất không đáp ứng tiêu chuẩn sản xuất, yêu cầu thiết kế của chủ đầu tư. Các mẫu ống do Bộ thử nghiệm hầu hết không đạt chỉ tiêu độ cứng vòng, bề mặt ống bị xước và có khuyết tật đã tạo ra những điểm xung yếu. Lỗi này do đơn vị sản xuất không thí nghiệm kiểm tra đầy đủ nguyên vật liệu đầu vào, không thực hiện các thí nghiệm kiểm tra chất lượng ống để xác định độ bền dài hạn của sản phẩm.

Quá trình thi công, các đơn vị liên quan là Ban quản lý dự án, nhà thầu thi công, đơn vị tư vấn giám sát và nhà thầu cung cấp ống đã phát hiện và ghi nhận rất nhiều ống bị lỗi tại mặt cắt ngang như phồng rộp, tách lớp, lồi, lõm, nhiều vết nứt, xước rạn xung quanh thành ống, không đạt độ dày thiết kế, màu sắc và các vật liệu không đồng đều... nhưng vẫn cho lắp đặt.

Tháng 3/2016, VKSND Tối cao đã ra cáo trạng truy tố 9 bị can liên quan tới việc đường ống dẫn nước sông Đà liên tục bị vỡ về tội “Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng”. Những người này bị quy kết với trách nhiệm quản lý, giám sát viên hiện trường đã không tuân thủ và thực hiện đầy đủ quy định quản lý đầu tư và xây dựng công trình nên không kiểm soát được chất lượng vật tư. Khi phát hiện những lỗi kỹ thuật trên, giám sát không cho thu hồi các lô ống được sản xuất cùng loại.

Trong 9 bị can có các ông Hoàng Thế Trung (nguyên giám đốc) và Nguyễn Văn Khải (nguyên phó giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước sông Đà - Hà Nội); Trần Cao Bằng (nguyên giám đốc) và Vũ Thanh Hải (nguyên phó giám đốc Công ty cổ phần ống sợi thủy tinh Vinaconex); Đỗ Đình Trì (nguyên trưởng đoàn tư vấn giám sát của Công ty Cổ phần nước và môi trường Việt Nam - Bộ Xây dựng).

Theo VNE