Từ ngày 16 – 17/1, phiên họp thứ 19 của Hội đồng Ủy ban sông Mekong (gọi tắt là Hội đồng) sẽ diễn ra tại Luang Prabang (Lào). Trong phiên họp lần này, Hội đồng sẽ đưa ra xem xét và thảo luận việc Lào tự ý cho triển khai dự án đập Xayaburi và một số đập khác trên dòng chính của sông Mekong phục vụ mục đích thủy điện của nước này.

Dự án xây đập của Lào được cho là có thể ảnh hưởng tới kế sinh nhai của hàng chục triệu người sống dọc theo sông Mekong - Nguồn: VNE

Dự án xây đập bắt đầu triển khai vào đầu năm 2012 nhưng sau đó bị tạm hoãn vì Campuchia và Việt Nam lên tiếng phản đối. Bởi các nhà hoạt động môi trường cho rằng, đập Xayaburi và các đập khác trên dòng chính sông Mekong có thể gây ra bất ổn an ninh lương thực cho hàng triệu người và sự toàn vẹn sinh thái của lưu vực hạ lưu sông Mekong.

Tuy nhiên, sau một thời gian trì hoãn để xem xét và đánh giá lại, ngày 7/11/2012, Lào đã tự ý triển khai xây dựng đập Xayaburi trên lưu vực sông Mekong bất chấp sự phản đối của các nhà chuyên môn và các bên liên quan.

Lào tự cho rằng, họ đã thực hiệnnhiều biện phápnhằm giảm thiểutác động về thủy sản đối với các nước có liên quan vàđập Xayaburi vẫnđảm bảo tính bền vững về môi trường. Mặc dù, các biện pháp mà nước này đang thức hiện bị giới chuyên gia đánh giálà không khả thi.

Nhật báo Campuchia tuần trước cũng dẫn lời Bộ trưởng Môi trường Campuchia tái khẳng định quan điểm của nước này rằng: "Thủ tướng Hun Sen đã tuyên bố phải có một nghiên cứu về tác động môi trường để xem xét việc xây đập ảnh hưởng như thế nào đến chúng tôi; và chúng tôi yêu cầu Lào tôn trọng việc trì hoãn."

Bà Lâm Thị Thu Sửu, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và phát triển xã hội và Điều phối viên Mạng lưới sông ngòi Việt Nam cũng nêu quan điểm: “Các tác động nghiêm trọng từ đập Xayaburi đến sinh kế và an ninh lương thực của người dân trong lưu vực sông Mekong vẫn chưa được đánh giá đúng. Vì con sông là tài nguyên chung nên tương lai của chúng ta phụ thuộc vào các chính phủ trong khu vực. Chúng ta phải hợp tác và giải quyết các vấn đề liên quan đến đập Xayaburi trước khi quá muộn".

Thế nhưng, vấn đề này lâu nay lại ít được Hội đồng đề cập đến trong các phiên họp. Ông Niwat Roykaew thuộc Nhóm Bảo tồn Chiang Khong cho rằng: "Việc không đưa vấn đề về đập Xayaburi vào cuộc họp Hội đồng cho thấy các nước trong Ủy hội sông Mekong đang trốn tránh trách nhiệm của mình. Im lặng sẽ không giúp giải quyết được các vấn đề khúc mắc, đồng thời cũng không tránh khỏi sẽ có những con đập khác được xây dựng trên sông Mekong trong tương lai."

Đập Xayaburi là một con đập thủy điện đang được xây dựng trên sông Mekong, dài khoảng 30km về phía Đông của huyện Xayaburi ở miền Bắc nước Lào. Mục đích chủ yếu của đập là sản xuất thủy điện. Dự kiến, nhà máy thủy điện Xayaburi có công suất 1.200 MW là dự án đầu tiên trong tổng số 11 công trình dự kiến sẽ được xây dựng trên dòng chính của Mekong. Sông Mekong lại là con sông lớn trong khu vực có nhiều phù sa và cá, chảy từ Trung Quốc, qua Myanmar rồi đến bốn quốc gia vùng hạ Mekong gồm Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Trong hơn hai năm qua, vấn đề đập Xayaburi đã làm chia rẽ sâu sắc các nước trong khu vực và trở thành một trong những tranh chấp xuyên biên giới về nước nổi cộm trên thế giới. Chính vì thế, giới chuyên môn đang rất quan tâm tới giải pháp và kết quả của phiên họp thứ 19 này của Hội đồng Ủy ban sông Mekong.

Theo C.M