Một câu hỏi được nhiều người đặt ra là tại sao trong hoàn cảnh suy thoái do đại dịch, con số thất nghiệp cao và phục hồi kinh tế chậm chạp, Tổng thống Trump vẫn tiếp tục giành điểm cao hơn về các vấn đề kinh tế trong các cuộc khảo sát so với những người tiền nhiệm như Barack Obama, George W.Bush hay George H.W. Bush khi tái tranh cử?

Liệu ứng cử viên đảng Dân chủ Joseph R.Biden Jr. (Joe Biden) có thể “hạ” được sức mạnh kinh tế này của ông Trump trong 10 tuần tiếp theo hay không là một trong những vấn đề quan trọng nhất của cuộc đua vào Nhà Trắng. Đặc biệt ở các bang mang tính quyết định khu vực Trung Tây và Sun Belt (các bang phía Nam và Tây Nam như California, Arizona, Florida).

Nhiều bang trong số này đang phải vật lộn với số ca COVID-19 tăng cao, tình trạng không việc làm, lương và tiết kiệm dần hao mòn. Đây là những thời điểm khó khăn, có thể trở thành mối đe dọa đối với một tổng thống đương nhiệm đang tái tranh cử.

Tuy nhiên, dữ liệu khảo sát và các cuộc phỏng vấn với cử tri cùng các nhà phân tích chính trị cho thấy có nhiều yếu tố đang gia tăng vị thế của ông Trump về vấn đề kinh tế. Kinh tế tiếp tục là điểm nhấn trong các bài phát biểu vận động cho nhiệm kỳ thứ hai của ông và được dự đoán sẽ trở thành chủ đề chính của Đại hội Quốc gia đảng Cộng hòa (RNC) tuần này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: New York Times)

Kinh tế - “thương hiệu” của Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã xây dựng được một “thương hiệu” bền vững với các cử tri bảo thủ, những người đã và đang xem ông là một doanh nhân thành đạt và một nhà đàm phán cứng rắn.

Các cử tri này ca ngợi cách quản lý kinh tế của ông trước đại dịch, và họ không trách ông vì những thiệt hại do đại địch gây ra. Trong các cuộc phỏng vấn, một số cử tri nêu ra mức tăng kỷ lục của thị trường chứng khoán là bằng chứng của sự phục hồi kinh tế dưới thời Tổng thống Trump, dù chỉ khoảng một nửa dân số Mỹ sở hữu cổ phiếu.

“Ông ấy có những thất bại – trong kinh doanh tôi cũng vậy”, Dale Georgeff, 58 tuổi, một người ủng hộ Trump nói. “Nhưng tôi nghĩ điều quan trọng nhất là, ông ấy đang hành động giống như đang kinh doanh, đang điều hành giống như vận hành một doanh nghiệp. Điều này khiến một số người hiểu lầm”.

Ông Trump sẽ có thêm 1 nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ nữa hay ông Biden sẽ ngồi vào chiếc ghế quyền lực bậc nhất thế giới?

David Winton, một chiến lược gia và nhà thăm dò ý kiến của Đảng Cộng hòa, nói rằng xếp hạng của ông Trump được củng cố hơn khi nước Mỹ có thêm 9 triệu việc làm vào tháng 5, 6 và 7. Vào tháng 3, 4, cả nước Mỹ mất hơn 20 triệu việc làm.

Sự ủng hộ với ông Trump về lĩnh vực kinh tế “nhìn chung vẫn tích cực và tốt hơn sự ủng hộ tổng thể về công việc của ông ấy”, ông Winton nói.

Các khảo sát còn cho thấy rằng những người Mỹ trong nhóm cử tri trung thành của ông Trump ít có khả năng mất việc làm hoặc thu nhập hơn các cử tri đảng Dân chủ hoặc độc lập.

Điều này một phần liên quan đến yếu tố chủng tộc: Cuộc khủng hoảng COVID-19 đã gây hại cho các công nhân da màu và gốc Latinh, nhóm nghiêng nhiều về đảng Dân chủ; nhưng cũng có thể phản ánh sự khác biệt theo khu vực. Cụ thể, các chủ doanh nghiệp nhỏ ở các bang nhỏ, nông thôn hơn, những người ủng hộ ông Trump trong cuộc bầu cử năm 2016, báo cáo ít thiệt hại kinh tế hơn so với các chủ doanh nghiệp nhỏ ở các bang lớn, theo phân tích dữ liệu điều tra dân số của Nhóm Đổi mới Kinh tế ở Washington.

Người ủng hộ Tổng thống Trump trong một sự kiện. Cử tri Cộng hòa vẫn đánh giá cao nền kinh tế dưới thời Tổng thống Trump dù khủng hoảng đại dịch COVID-19.

Yếu tố chính trị đảng phái

Nhưng có lẽ đáng chú ý nhất, ông Trump đang hưởng lợi từ sự phân cực cực đoan của cử tri Mỹ. Đây là một sự chia rẽ gay gắt đến mức từ lâu nó ảnh hưởng đến mối liên hệ giữa hiệu quả kinh tế và xếp hạng tỷ lệ ủng hộ của Tổng thống.

Đối với nhiều cử tri Đảng Cộng hòa và những người bảo thủ, sự lạc quan về nền kinh tế đi đôi với ủng hộ Tổng thống và ngược lại, đối với những người theo Đảng Dân chủ, không ủng hộ ông Trump khiến họ nhìn nhận bi quan sâu sắc với nền kinh tế ngay cả trong những năm tăng trưởng và tỷ lệ thất nghiệp thấp trước khủng hoảng.

Các cuộc thăm dò do công ty nghiên cứu trực tuyến SurveyMonkey thực hiện vào tháng 6, tháng 7 và tháng 8 trên tờ The New York Times nhấn mạnh mức độ mà các cử tri đảng Cộng hòa vẫn tiếp tục đánh giá cao ông Trump và nền kinh tế của ông dù bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng.

8 trong số 10 người được hỏi của Đảng Cộng hòa bị mất việc làm trong cuộc suy thoái kinh tế và vẫn chưa trở lại làm việc, nhưng vẫn chấp thuận cách ông Trump xử lý đại dịch. Gần 3/10 cử tri đảng Cộng hòa bị mất việc nói họ khá giả hơn về kinh tế so với một năm trước.

Tâm lý này chỉ tồn tại trong 1/10 cử tri đảng Dân chủ dù họ giữ được việc làm của mình trong suốt cuộc khủng hoảng.

Amy Walter, biên tập viên Cook Political Report ở Washington, người đã viết nhiều về nền kinh tế và những may mắn trong bầu cử của ông Trump cho biết: “Đối với rất nhiều cử tri trong số này, ý kiến về Trump về cơ bản đã được cố định".

Bên cạnh đó, "người đảng Cộng hòa quan trọng hơn các vấn đề kinh tế trong đại dịch, còn người đảng Dân chủ quan trọng hơn các vấn đề sức khỏe", theo Laura Wronski, nhà khoa học tại tổ chức khảo sát SurveyMonkey.

Về tỉ lệ, chưa đến 1 trong 5 cử tri Cộng hòa lo sẽ mất việc trong khủng hoảng, gần 2 trong 5 cử tri Cộng hòa cho rằng virus sẽ được kiểm soát và nền kinh tế sẽ tăng trưởng từ từ từ cuối tháng 10. Chỉ 3% cử tri Dân chủ đồng ý với điều này.

Một số ca ngợi các chính sách thương mại của ông Trump, bao gồm thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc mà ông cho rằng giúp trả lại các việc làm ngành sản xuất cho Mỹ. Dale Palmer, 63 tuổi, một đảng viên Cộng hòa ủng hộ ông Trump và sở hữu một doanh nghiệp ở Trung tâm Byron, Mich, cho biết: “Ông ấy là cá nhân duy nhất thực sự mang việc làm trở lại Hoa Kỳ và đặt đất nước lên hàng đầu".

Dù vậy, tỷ lệ ủng hộ tổng thể và trong các vấn đề kinh tế của ông Trump vẫn bị ảnh hưởng kể từ khi đại dịch tấn công nền kinh tế lớn nhất thế giới. Sự suy giảm ủng hộ đến chủ yếu từ nhóm cử tri ôn hòa, cử tri độc lập và những người đã học ít nhất một vài trường đại học.

Joe Biden có tận dụng được cơ hội?

Ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden. (Ảnh: New York Times)

Sự suy giảm niềm tin làm ảnh hưởng đến chiến dịch tranh cử của ông Trump chống lại ông Biden, ứng cử viên đảng Dân chủ. Trong số những cử tri cho rằng nền kinh tế đang hoạt động tồi tệ, 70% lên kế hoạch ủng hộ ông Biden và đối tác tranh cử của ông, Thượng nghị sĩ Kamala Harris.

Nhưng chưa biết ông Biden có tận dụng được cơ hội này hay không. Các cử tri, trong khi có thể không còn ủng hộ ông Trump nhiều như trước, cũng không hoàn toàn tin tưởng nền kinh tế sẽ trở nên tốt hơn nếu ông Biden làm tổng thống. Thực tế, khảo sát cho thấy nhóm trả lời "tốt hơn", "xấu hơn" và "như cũ" gần như bằng nhau khi hỏi về tình trạng kinh tế nếu ông Biden đắc cử. Trong một cuộc thăm dò của NBC News/Wall Street Journal với câu hỏi ai sẽ xử lý nền kinh tế tốt nhất, ông Trump đã dẫn trước ông Biden. Một cuộc thăm dò của Reuters đã cho thấy hai người có kết quả hòa.

Ông Biden nhấn mạnh kế hoạch tạo công ăn việc làm và kiểm soát dịch bệnh trong bài phát biểu nhận đề cử tại Hội nghị Quốc gia đảng Dân chủ vào tuần trước, chỉ trích cách xử lý của ông Trump đối với đại dịch. Chiến dịch của Biden tìm cách gán ông Trump với sự suy thoái trong các quảng cáo trên truyền hình, bao gồm một quảng cáo tuyên bố rằng “Trump đã xử lý sai lầm đối với đại dịch dẫn đến làm mất nhiều việc làm”. Các quan chức chiến dịch cho biết ông Biden và những người đại diện của ông sẽ gia tăng các tấn công này trong những tuần tới.

Trong khi đó, Tổng thống tiếp tục bày tỏ sự tin tưởng rằng các vấn đề kinh tế có lợi cho ông trong cuộc đua, ngay cả khi ông phóng đại kết quả đạt được trong các cuộc thăm dò.

Tuy nhiên, các thành viên Đảng Dân chủ dự đoán rằng nếu sự phục hồi kinh tế trì trệ vào mùa thu và thiệt hại kinh tế gia tăng một lần nữa, xếp hạng kinh tế của ông Trump sẽ giảm.