Nơi Nam Phương hoàng hậu an nghỉ

Phải nói ít người Việt Nam nhắc nhở tới Nam Phương. Biết bà nằm ở đâu trên đất Pháp lại càng ít hơn. Những tài liệu nói về bà rất ít, hầu hết chỉ nói về những ngôi biệt thự ở Đà Lạt, mang tính quảng cáo du lịch là nhiều.

Chúng tôi may mắn liên lạc được với một nhóm cựu học sinh Jean Jacques Rousseau nhắc lại, trao đổi thông tin (trên mạng) về hoàng hậu Nam Phương khá phong phú. Không rõ các ông có liên hệ với hoàng gia hay với gia đình những người trước đây làm việc trong chinh phủ Bảo Đại ?

Chúng tôi ăn cơm trưa tại tu viện Tùng Lâm trong xóm Bosnages gần Limoges, tĩnh mịch rất thích hợp cho nơi tu tập rồi đi thẳng tới làng Chabrignac để tìm thăm mộ hoàng hậu. Khi đi, chúng tôi chỉ biết mộ nằm ở Chabrignac chứ không biết chính xác địa điểm nhưng vẫn chủ quan sẽ tìm được vì dầu sao cũng là ngôi mộ của một bà hoàng thì dân làng phải biết thôi.

Chúng tôi đang đi trong vùng Tây-Nam nước Pháp nên địa danh chỗ nào cũng tận cùng bằng vần AC.

Tiếp vĩ ngữ AC có nghĩa “ thuộc về …” để chỉ “đất này thuộc về ông tên gì đó …làm chủ ” . Từ đó, người Pháp mới có Họ mang tên đất. Như cựu Tổng thống Pháp Jacques Chirac. Chirac là tên làng Chirac cũng ở vùng Corrèze này và ngày nay hãy còn. Người Hoa có Gia trang mang họ một gia đình, một dòng tộc. Như Vương Gia trang, …Trước đây, Pháp và Trung Quốc là hai nước phong kiến lâu đời mà ngày nay còn để lại vết tích.

Chabrignac là một ngôi làng nhỏ hiền lành với gần năm trăm dân sống chủ yếu về nghề ruộng rẫy lúa bắp, khoai sắn, không về nghề trồng nho và làm rượu. Nhưng bù lại, Chabrignac là nơi du lịch vì cảnh đẹp, rất thơ mộng, có nhiều hang động, lâu đài cổ, nhà thờ cổ,… Vào tới làng, chúng tôi tìm ngay người lớn tuổi hỏi thăm. Chúng tôi được chỉ tới nghĩa trang của làng. Quả thật ở đây có nhiều người biết bà hoàng nằm ở đâu.

Nghĩa trang nằm trên khu đất cao tuy chưa đủ để gọi là đồi. Chúng tôi xô nhẹ cánh cửa sắt khép hờ để vào bên trong. Chúng tôi được chỉ ngay rất chính xác: “ Ngôi mộ có hai cây trắc bách diệp ” .Hai cây khá cao và xanh um nên dễ thấy. Đúng là ngôi mộ của Nam phương Hoàng hậu. Trên bia mộ có ghi “Đại nam Nam phương Hoàng hậu chi mộ” bằng chữ Hán. Phía dưới chân mộ có tấm bảng ghi thêm “Nơi đây an nghỉ Jeanne-Mariette Nguyễn Hữu Hào 1913*1963 ” bằng chữ Pháp.

Ngôi mộ làm bằng xi-măng đơn sơ. Mộ bia cũng bằng xi-măng nên góc dưới bên mặt bị bể một miếng nhỏ. Nhìn qua, ai cũng có thể bảo ngôi mộ từ khá lâu không được tu bổ, chỉnh trang. Trong lúc chúng tôi có mặt, trên mộ đã có sẵn một bó bông tươi nhỏ như của ai mới đem tới ngày hôm trước thôi vì bông hãy còn tươi. Nghe nói dân làng, nhân đi viếng mộ thân nhân, thỉnh thoảng ghé qua viếng hoàng hậu bằng một bó bông nho nhỏ để tỏ lòng ngưỡng mộ .

Điểm đáng để ý là chỉ có ngôi mộ của hoàng hậu có trồng hai cây trắc bách diệp hai bên sừng sững như hai người đứng ngay ngắn hầu, bất chấp tuế nguyệt, hay hai ngọn nến khổng lồ và khu đất khá rộng so với nhiều mộ khác tuy không được tươm tất bằng vì những ngôi mộ này đều bằng đá hoa cương hay ít nhất cũng bằng đá mài.

Gia đình làm tạm để chờ cơ hội cải táng đem về quê hương Gò Công hay Đà Lạt ? Theo lời ông Boudy, cựu xã trường Chabrignac (đương kim là ông Dupuy), lúc đám tang, quan tài của hoàng hậu đã được làm bằng kẽm để chuẩn bị đem về Việt Nam nhưng khi xin phép, chính quyền của  Ngô Đình Diệm từ chối nên phải chôn cất tại nghĩa trang Chabrignac.

Nhìn ngôi mộ của Nam Phương Hoàng hậu lạnh lẽo, cô đơn giữa người bản xứ, chúng tôi không khỏi bùi ngùi thương cảm. Thân phận của người dân bình thường như chúng tôi, nếu có con cái biết chăm lo, mồ mả có lẽ sẽ khá hơn chăng? Mà thôi, đời là vô thường, thân đã trở về với cát bụi thì còn chọn lựa gì nữa?

Nhưng dù sao, bà hoàng hậu chết rất an lành, không bị đau đớn. Đám tang không trọng thể theo nghi thức dành cho một bà hoàng nhưng được đông đảo dân làng tiễn đưa, thương tiếc, có đủ mặt con cháu, cả cựu hoàng.

Góp phần lịch sử của làng Chabrignac

Rời mộ phần của hoàng hậu, chúng tôi tới nói chuyện với người đàn ông chúng tôi gặp lúc mới tới. Ông tên Christian Bouzon là thầy giáo của ngôi trường duy nhứt của làng. Vậy mà, có lúc trường không đủ học sinh để hoạt động. Nhà của ông Bouzon ở ngay bên cạnh trường và ông đang làm vườn bên kia bờ tường ngăn với nghĩa trang. Vui vẻ tiếp chúng tôi, ông cho biết rất ít người Việt Nam tới thăm viếng mộ vì có lẽ nơi đây quá xa và đường đi trong làng cũng phức tạp.

Ở văn phòng thị xã có nhiều hình ảnh, thông tin liên quan tới bà hoàng hậu. Nhưng chính ông lại chưa một lần trông thấy mặt bà hoàng. Đám cưới công chúa Phương Liên năm 1962, hình ảnh đăng trên báo địa phương La Montagne, có đủ mặt gia đình tham dự, nhưng cũng không thấy rõ mặt của bà hoàng. Ông thầy giáo có một lần hướng dẫn học sinh của ông lập hồ sơ về bà hoàng trong giờ học lịch sử làng Chabrignac.

Ông thầy giáo cũng bùi ngùi cho số phận ngắn ngủi và cái chết đột ngột vì bệnh sưng cuống phổi của bà do cấp cứu không kịp.

Chuyện xảy ra vào thượng tuần tháng 9 năm 1963. Sáng hôm ngày khai giảng mùa săn bắn – Pháp còn giữ tập tục này và có cả đảng “ Săn bắn, Đánh cá ” ra tranh cử Tổng thống - ông thị trưởng Boudy và người quản gia của bà tới mời bà cùng đi săn, nhưng bà từ chối vì bị đau cổ và mệt. Hai người đi. Tới trưa hôm đó, họ được tin bà hoàng mất. Và bà mất trước mặt hai người phụ nữ Pháp giúp việc trong nhà.

Ngày nay, khi hỏi thăm về Nam Phương Hoàng hậu, người dân làng Chabrignac đều tỏ lòng thương tiếc. Họ nói bà tuy sống ở đây từ lâu, ít giao thiệp với nhiều người, nhưng mỗi khi gặp ai, bà đều vui vẻ chân tình, bình dị, nên được mọi người cảm mến và kính trọng.

Cơ ngơi Nam Phương Hoàng hậu

Chúng tôi được ông Bouzon chỉ đuờng đi tới ngôi nhà của hoàng hậu ở cách nghĩa địa chừng hơn cây số nhưng không tìm thấy. Quay trở lại để đi chậm chậm lần theo từng chi tiết ghi nhận cũng không thấy.Phải nhờ một người địa phương dẫn đường, chúng tôi mới tìm ra. Thì đúng là nơi chúng tôi đã đi ngang qua hai lần, nhưng không nghĩ là ở đây vì chúng tôi vẫn nghĩ nơi bà ở phải là một lâu đài.

Năm 1958, bà Nam Phương muốn xa lánh cảnh ồn ào, tấp nập của Paris và của thành phố du lịch và điện ảnh Cannes, Bà được một người bạn cũ người Pháp giới thiệu mua cơ ngơi này vừa để ở được yên tĩnh, vừa khai thác sinh lợi trang trải cho cuộc sống. Với tiền riêng, bà mua lại cơ ngơi có tên La Perche nằm bên cạnh con lộ chính của làng dẫn tới thành phố Brive, thủ phủ của tình Corrèze, gồm một ngôi nhà chính, kiểu xưa, hai tầng, bề ngang dài, xây bằng đá lấy từ vùng này, có 32 phòng ngủ, 4 phòng khách, 7 phòng tắm, với các dãy trang trại, nhà kho dành để chứa dụng cụ canh nông và nông phẩm thu hoạch, 160 mẫu đất và 800 con bò...

Phụ giúp việc cho bà chỉ có hai phụ nữ người Pháp giúp nội trợ ăn ở luôn trong nhà và một người đàn ông Pháp cai quản khai thác nông nghiệp.

Khi về đây, các hoàng tử và công chúa theo với bà cho tới ngày đi lính hoặc lập gia đình. Công chúa Phương Liên năm 1962 kết hôn với ông Bernard Soulain làm Giám đốc ngân hàng ở Bordeaux. Hôn lễ tổ chức tại nhà thờ cổ của làng Chabrignac tọa lạc phía bên kia con đường chạy ngang qua nhà hoàng hậu. Công chúa Phương Mai có chồng là Quận công d’ Addis Abbela. Hoàng tử Bảo Long làm Giám đốc ngân hàng sau khi giải ngũ, Bảo Thắng và Phương Dung cũng làm việc cho ngân hàng.

Cách 500 m tới chết chưa gặp nhau

Tang lễ bà Nam Phương năm 1963 tại đây có đông đủ gia đình, cựu hoàng và các hoàng tử, công chúa tham dự. Trong số hoàng gia hiện diện, hôm ấy còn có mặt công chúa Như Lý với tên theo hoàng gia là Princesse d’ Annam, con gái của vua Hàm Nghi, do Vua Hàm Nghi chọn cho cánh họ của ông. Công chúa Như Lý có chồng là Công tước Labesse. Hai người sống ở lâu đài ngang nghĩa trang ở phía bên kia đường, cách nhà bà Nam Phương lối 500 m mà hai bên không bao giờ gặp nhau cho tới ngày bà Nam Phương mất .

Vua Hàm Nghi lập gia đình với con gái của Toàn quyền Pháp ở Algérie có ba người con: Công chúa Như Mai, Như Lý và Hoàng tử Minh Đức. Tất cả đều lấy tên d’ Annam như Hoàng tử Minh Đức d’ Annam (Le Prince Minh Đức d’ Annam ).

Năm 2004, Công chúa Như Lý mất, an táng tại mộ phần của gia đình Labesse là một ngôi nhà mồ kiên cố và cao lớn nhất trong nghĩa trang của làng Chabrignac, nơi bà Nam Phương an nghỉ. Công chúa Như Lý nằm ở phía trái từ cổng vào, hoàng hậu Nam Phương nằm một mình bên mặt của nghĩa trang. Cách nhau theo chiều ngang chừng 50 m. Không biết giờ đây hai bà đã gặp nhau chưa ?

Thầy giáo Christian Bouzon cho chúng tôi biết có ý định hợp tác với Hội thân hữu Pháp-Việt Bordeaux tổ chức lễ tưởng niệm 50 năm ngày Nam Phương mất, đồng thời cũng là kỷ niệm bà được 100 tuổi vào năm 2013.

Cơ ngơi của hoàng hậu đã một lần bán lại cho một người Ý khai thác chăn nuôi. Nay nghe nói người chủ này đang muốn bán lại.

Theo baomoi