Nhà văn Phạm Ngọc Tiến, Hãng phim truyền hình VFC, thành viên tích cực của Cơm có thịt, người từng tham gia công tác quyên góp xây dựng một cây cầu bất thành nhận ra, chuyện sập cầu Chu Va không còn là chuyện của những cây cầu, mà nó tạo sự phẫn nộ. Anh đã dành thời gian chia sẻ với chúng tôi, bắt đầu từ việc vì sao cả xã hội đều náo loạn vì những cây cầu.

- Cả xã hội đang “náo loạn” về những cây cầu, anh biết chứ?

Cầu Chư Va bị gãy làm 8 người thiệt mạng, cầu Long Biên “dọa” bị di dời, cầu Vĩnh Tuy bị nứt, một đoạn đường hầm ở cầu Sài Gòn bị rạn...., tôi thấy ở đây có những câu chuyện cần thời gian để giải quyết, nhưng có những câu chuyện nhìn thấy rất rõ sự vô cảm, thấy rõ sự hoạt động của những con người có bộ não mà thiếu mất trái tim.

Nhân chuyện cầu Chư Va bị gãy, tôi nhớ đến câu chuyện về cây cầu mang tên Lý Thị Hồng. Cô Lý Thị Hồng là giáo viên của một điểm trường (đoạn Mường Hum đi Sàng Ma Sáo của huyện Bát Xát, Lào Cai) trong chương trình Cơm có thịt của ông Trần Đăng Tuấn đã bị lũ cuốn trôi vì bị trượt chân lúc đi qua cây cầu tre sang trường dạy học. Xác cô giáo bốn, năm ngày sau mới được tìm thấy. Tai nạn như thế ở nước Việt Nam không phải là hiếm.

- Thế anh lý giải đi, về câu chuyện cầu treo Chư Va mới khánh thành một năm đã sập, cầu Long Biên ở Hà Nội đang bị dọa di dời và cả câu chuyện cách đây không lâu ở miền Trung, trẻ con đi học qua sông bị cuốn trôi vì không có cầu nữa!

Phải nói rằng miền núi của chúng ta nghèo, rất nghèo. Nghèo không phải so với 10 năm, 20 năm, 30 năm trước mà thậm chí còn kéo về xa hơn. Rừng đã bị tàn phá hết, những gì thuộc về môi sinh, thuộc về tự nhiên giúp người dân miền núi có thể sống đều đã bị triệt hạ cả. Nhưng cũng không thể phủ nhận sự đầu tư của chính phủ vào miền núi không hề nhỏ. Điện, đường, trường, trạm, những tuyến tỉnh lộ, những con đường liên huyện, liên xã thênh thang đang tiếp tục rộng mở.

So sánh như thế để thấy, mức độ đầu tư của nhà nước đối với miền núi không nhỏ, nhưng ngược lại cũng phải nhìn nhận thấy rõ rằng, xã hội chưa bao giờ náo loạn như hiện nay, đặc biệt là hỗn loạn trong lĩnh vực giao thông.

Nếu nhìn về câu chuyện cầu Long Biên có thể thấy những người đưa ra chủ trương có thể làm rất đúng về mặt giao thông, nhưng anh ta đang đẩy tất cả mọi thứ thiên về sự hợp lý thuần vật chất, mà quên đi cái tầm văn hóa, chứng tỏ anh ta mang bộ não vô cảm.

Trở về với miền núi cũng thế, anh có đầu tư, nhưng anh đã thực sự quan tâm sát sao đến mạng sống của người dân chưa, câu hỏi đó không chắc chắn có câu trả lời tốt đẹp. Bởi cầu Chư Va là một điển hình. Sau khi tai nạn xảy ra, không cần kỹ thuật, ai nhìn vào cũng thấy một phương án sinh tử. Ai cũng có thể nhìn thấy, dứt khoát sự cố đó không xảy ra năm nay thì sẽ là năm sau hoặc một năm nào đó rất gần. Tôi cho rằng họ đã thi công chiếc cầu đó bởi những con người không có trái tim, chưa kể nó còn có thể có lý do của tham nhũng, ăn cắp và tội ác.

Vấn đề không phải một cây cầu Chư Va, bởi ngay Lai Châu đã có hơn 30 chiếc cầu treo như thế. Chưa kể các tỉnh miền núi khác, nếu tính tổng sẽ có bao nhiêu cây cầu như thế? Công nghệ cầu treo, cầu dây văng phù hợp với sông dài, địa hình miền núi. Nếu nhà nước chưa có điều kiện để làm hết thì tôi tin nếu xã hội hóa sẽ có nhiều người đầu tư. Nhưng với tình hình như cây cầu Chư Va vừa rồi, thử hỏi ai dám tin để đầu tư.

Trượt đáy thì xảy chuyện

- Hóa ra không phải vì nghèo, không phải vì thiếu tiền nên mới có những tai nạn thương tâm như vậy. Vậy theo anh, đâu mới là lý do?

Tôi không cho rằng nó bắt đầu bằng cái nghèo mà tôi nghĩ, giống như trong một gia đình, nếu khi anh lỡ để trượt đáy sẽ xảy ra chuyện. Tương tự thế, khi đạo đức con người bị thay hóa, khi sự nghèo (cả vật chất và tinh thần) đến bần cùng, khi tất cả sự đầu tư không hiệu quả, đương nhiên sẽ xảy ra chuyện. Tôi chỉ tiếc rằng, điều xấu xảy ra ấy đều rơi vào những người dân lành. Tôi trộm nghĩ, nếu nó xảy ra trực tiếp với người đầu tư, với người làm trực tiếp công việc đó thì đã rất công bằng về mặt đạo lý.

Con người không có cầu vẫn sống, bởi người Tây Bắc từng dùng thuyền độc mộc vượt sông Đà cơ mà. Và như thế, nếu có cầu họ cũng sẽ đi thôi, nhưng để họ đi theo cách đánh cược mạng sống của mình thì tôi cho rằng con người độc ác quá.

Trong khi tôi nghĩ, để truy ra “thủ phạm” đánh sập cầu Chư Va không khó. Nếu trả lời sòng phẳng mấy câu hỏi đơn giản: Ai đầu tư, ai thi công, ai thiết kế, thiết kế có đúng với thi công không thì không khó. Một tai nạn thương tâm ấy đủ để người ta trả lời sòng phẳng mấy câu hỏi đơn giản này chứ. Tôi cho rằng, ở sự việc này nên có hình thức tự chịu trách nhiệm chứ không nên để sự việc chìm đi. Sau đó làm công tác rà soát và đề ra biện pháp thi công bổ sung nếu có vấn đề với những cây cầu còn lại. Cũng may, hiện Lai Châu đang cho rà soát lại toàn bộ hơn ba chục cây cầu treo đã được xây dựng.

Tôi cho rằng, ông Bộ trưởng Đinh La Thăng và Bộ Giao thông vận tải thay vì ép hầu bao nhân dân bằng các loại thuế, phí, đường hãy làm cho tốt việc nhỏ này đã. Làm xong được việc cái cầu treo này thì sẽ làm được việc lớn, và khi dân thấy thuận, người ta sẽ theo. Nhà tôi có hai cái xe máy, một cái ô tô, tôi sẵn sàng đóng phí, nếu tôi đi được an toàn. Và tôi cũng tin người dân miền núi dù còn nghèo, nhưng họ cũng sẵn sàng bớt một bữa ăn từ gạo cứu trợ góp vào tiền xây dựng những cây cầu. Vậy việc của những người quản lý là hãy bắt đầu làm mọi việc bằng trái tim đi đã.

Nếu ông Thăng là người tài thực sự vậy dịp này chứng tỏ mình đi. Tôi thấy trước hết ông ấy nên làm quyết liệt vụ cầu Chư Va này đi, hãy mang một cái tông đơ ra, xét và kết tội cho nó công bằng thì tôi tin ít nhất tâm linh những người xấu số cũng thấy mát mẻ. Chưa cần phải kéo đến ông chủ đầu tư, người thi công phải từ chức. Người thiết kế sai, không cần bắt tù, chỉ cần tước quyền lao động chuyên môn của anh ta, người ăn cắp vật tư chỉ cần chịu tội trước pháp luật.

Tôi thấy vụ vết nứt cầu Vĩnh Tuy có khi còn phức tạp hơn. Vết rỉ nước ở đường hầm sông Sài Gòn có khi còn phức tạp vì liên quan đến nhiều thứ thuộc về kỹ thuật, vết nứt cầu Thăng Long vì xảy ra sau một thời gian dài xác định còn khó, chứ cái ốc neo của cầu treo, tôi thấy dễ ợt. Xử mấy ông quan huyện, mấy người thi công không phải để kết tội họ, để hả hê, mà là để răn đe, để các ông sau đừng làm láo nữa.

Nếu ông Thăng quan tâm, ông hãy làm quyết liệt vụ này đi, ông ấy hãy là “Thăng cầu treo” đi. Tôi cho rằng cái tên “Thăng cầu treo” còn hay bằng vạn biệt danh dân gán cho ông ấy rồi. Ông Thăng, Bộ trưởng Bộ Giao thông đủ sức làm chứ?!

Đi lên Tây Bắc bây giờ có những xa lộ hoành tráng, những con đường này dẫn thẳng tới các điểm du lịch. Đầu tư vào du lịch là cách kiếm tiền chính đáng, nhưng qua câu chuyện cầu Chư Va, chúng ta càng thấy rõ, đời sống dân sinh đang bị coi là việc nhỏ, chưa được coi trọng.

Khi là một chính thể, anh phải đặt dân sinh lên hàng đầu, lo dân sinh từ cái nhỏ nhất là cái ăn, cái mặc đi đã rồi anh hẵng bàn đến những việc khác như xe công, trụ sở, tâm linh... Nhưng nhiều nơi không coi trọng dân sinh, đó là điều dễ dàng nhìn thấy. Tôi thỉnh thoảng tự hỏi mình, hiện có những tuyến đường họ gọi là tâm linh (như Chùa Hương, Phủ Lý, Bái Đính Ninh Bình; tuyến Hà Nội, Thanh Sơn Phú Thọ ...) nó có thực sự cần thiết không khi chúng ta đang thiếu cả triệu cây cầu, cả tỷ bữa ăn, cả nhiều chục nghìn chiếc áo ấm cho trẻ con đến trường ngày lạnh? Dân sinh là cái gì, đơn giản là được lo đủ ăn, mặc ấm.

Nhiều chính sách các bộ ngành đề ra nhân dân đều kịch liệt phản đối. Ngay chuyện thu phí giao thông bây giờ cũng đang phí chồng lên phí. Mọi thứ đều đổ lên đầu người dân. Mà tôi nhận ra, một khi người dân phản đối, chẳng bao giờ sai cả.

- Anh không đề cập đến một vấn nạn mà đâu đâu cũng nhắc tới hiện nay: tham nhũng để lý giải những câu chuyện ở trên. Tại sao?

Tôi cho rằng cây cầu hơn một tỷ đồng do UBND huyện đầu tư, nếu tham nhũng cũng chả được bao nhiêu. Tôi cũng cho rằng, nếu sau khi anh cắt xén mà anh vẫn làm việc cho nó với cái tâm mong muốn tránh rủi ro, sự việc cũng có thể không xảy ra thương tâm như vậy. Cái tôi sợ đó là sự vô cảm về mặt lương tâm. Mà sự vô cảm này còn nguy hiểm hơn cả tham nhũng. Tôi lại phải sử dụng một từ rất cũ nhưng đồ rằng nó chính xác, ở đây chúng ta phải thấy có lỗi hệ thống, có sự tha hóa hệ thống. Từ những người trên thượng tầng, những người hoạch định trong phòng máy lạnh đến những người ra “mặt trận”, họ đều tự biến mình thành những cỗ máy thiếu trái tim của con người.

Xin cảm ơn nhà văn Phạm Ngọc Tiến trong cuộc đối thoại này!

Theo Kiến thức