Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In đã có những cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un trong nỗ lực xây dựng lòng tin và tìm kiếm nền hòa bình lâu dài giữa hai nước.

Tiến sĩ Moon Chung In là cố vấn đặc biệt của Tổng thống Moon Jae In về vấn đề thống nhất, ngoại giao và an ninh quốc gia. Ông Moon được công nhận rộng rãi, là một trong những chuyên gia hàng đầu về các vấn đề liên Triều, ông cũng được biết đến với các nghiên cứu học thuật và những công việc cho chính phủ.

Mới đây, ông Moon Chung In đã có cuộc phỏng vấn với biên tập viên John Dale Grover của tạp chí National Interest về tình hình hiện tại ở Triều Tiên và tương lai của mối quan hệ liên Triều.

Tiến sĩ Moon Chung In là cố vấn đặc biệt của Tổng thống Moon Jae In về vấn đề thống nhất, ngoại giao và an ninh quốc gia. Ảnh: Bloomberg.

Những điều người Mỹ nên biết

- Những bài học và nguyên tắc nào ông rút ra về Triều Tiên mà người Mỹ nên biết nhưng họ lại đang không biết?

- "Triều Tiên là một quốc gia bất khả", "Kim Jong Un là một lãnh đạo điên rồ và bốc đồng", "Bình Nhưỡng dựa vào chiến thuật gian lận vĩnh viễn và các biện pháp hòa bình giả mạo" và "đàm phán với Triều Tiên là vô ích". Đó là những gì các bình luận chính thống của Mỹ, từ các chuyên gia, quan chức cho đến các nhà bình luận, mô tả những đặc trưng của Triều Tiên và chính quyền lãnh đạo nước này.

Sau khi tiếp xúc một cách gần gũi với chính quyền lãnh đạo đó, tôi nhận thấy những định kiến của Washington rất khác với thực tế.

Triều Tiên không phải là một quốc gia bất khả mà là một quốc gia có thể làm việc cùng dựa trên những suy nghĩ hợp lý. Nhà lãnh đạo của họ không hề điên rồ hay bốc đồng, mà thông thạo các vấn đề quốc tế, tỉnh táo, lý trí, thậm chí quyết đoán và thuyết phục.

Đúng là Triều Tiên đã hình thành thói quen gian lận, những ranh giới giữa gian lận và phòng ngừa rủi ro thường mờ nhạt, nhưng hành vi của chúng ta thì không phải là không đáng trách. Việc phòng ngừa rủi ro, ở cả hai phía, có thể được giải quyết bằng cùng giao tiếp với nhau và xây dựng lòng tin.

Những người cứ khăng khăng cho rằng tham gia đối thoại với Triều Tiên là vô ích đã mắc phải lỗi ngụy biện tự tiên tri để lừa dối bản thân. Tất cả mục đích của những hoạt động ngoại giao là để khiến Bình Nhưỡng tiến tới bàn đàm phán, ngay cả khi có vẻ họ không muốn làm vậy.

Tại một thời điểm như thế này, khi ông Kim rõ ràng là đang sẵn sàng đàm phán, nếu cứ khăng khăng cho rằng đàm phán là vô ích, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội lịch sử.

- Ông dự đoán ưu tiên của ông Kim Jong Un cho phát triển kinh tế sẽ dẫn tới điều gì trong vòng 10 hoặc 20 năm tới?

- Hiện tượng đáng chú nhất mà tôi chứng kiến trong chuyến thăm tới Bình Nhưỡng vào tháng 9 năm 2018 là sự thay đổi khẩu hiệu, từ "chính trị quân sự đầu tiên" sang "chính trị kinh tế đầu tiên".

Sự thịnh vượng kinh tế là từ ngữ nổi bật trong khắp thành phố. Các bài diễn văn kinh tế đề cao ý tưởng về "nhảy vọt và bắt kịp tiến bộ khoa học công nghệ". Những người mà tôi nói chuyện ở Bình Nhưỡng thực sự quan tâm đến cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4.

Mặc dù kinh tế lạc hậu, họ tin rằng có thể bắt kịp các nước trong khu vực thông qua đổi mới công nghệ. Không khó hiểu tại sao ông Kim Jong Un lại cúi đầu trước đám đông hơn một nghìn giảng viên và sinh viên của Viện Khoa học Công nghệ Kim Chaek, MIT của Triều Tiên, nhân dịp 70 năm thành lập cơ sở này.

Các ưu tiên hàng đầu khác bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng, cung cấp năng lượng an toàn, thúc đẩy khu vực tiêu dùng, phát triển có hệ thống các đặc khu kinh tế và khôi phục vài đai công nghiệp đã xuống cấp ở khu vực đông bắc.

Như Tổng thống Trump đã nhấn mạnh trong bài trả lời phỏng vấn gần đây với kênh CBS: "Ông ấy (Kim Jong Un) có khả năng khiến Triều Tiên trở thành một nền kinh tế khổng lồ. Nó có cơ hội để trở thành một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới".

Nhưng tất cả điều này sẽ không thể thực hiện được nếu không thực hiện chuyển đổi thể chế tương ứng để cải cách và mở cửa và trau dồi lớp doanh nhân mới, nói cách khác là tái tạo lại Triều Tiên. Và tất nhiên là không có quá trình phi hạt nhân hóa.

- Làm thế nào để giới quan sát có thể hiểu rõ hơn về những mục đích và khả năng của Triều Tiên?

- Điều cần thiết là đọc qua các văn bản gốc của Triều Tiên (ví dụ như báo Rodong Shinmun hoặc từ KCNA) thay vì dựa vào những bình luận của truyền thông phương Tây. Các nhà bình luận bên ngoài thường là nguồn quan sát có thành kiến và sai lệnh về Triều Tiên. Chúng ta cũng cần tránh sai lầm trong việc đánh giá quá cao và đánh giá quá thấp, điều phần lớn đã gây ra thất bại về tình báo của Hàn Quốc và phương Tây.

Vũng lầy hạt nhân hiện tại của Triều Tiên có thể đã được ngăn chặn nếu chúng ta có phân tích khách quan và thực tế hơn về ý định và khả năng của nước này. Một đánh giá quá thấp trước đó cho rằng Bình Nhưỡng chưa sẵn sàng có khả năng hạt nhân và tên lửa đạn đạo, và một đánh giá bị thổi phồng sau đó cho rằng Triều Tiên bây giờ có thể tấn công nước Mỹ với tên lửa đạn đạo liên lục địa. Những điều này đã làm suy yếu cơ hội giải quyết bằng đàm phán cho vấn đề hạt nhân Triều Tiên.

Việc đánh giá thấp sự vững chắc của chế độ và sự thích ứng của Triều Tiên với các biện pháp trừng phạt cũng cản trở việc xử lý hiệu quả những vấn đề liên quan đến nước này. Cuối cùng thì chúng ta cần chú ý tới câu châm ngôn của William Perry (cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ): "chúng ta cần phải xử lý vấn đề Triều Tiên với những gì xảy ra trong thực tế - chứ không phải với những gì chúng ta ước là họ đã hoặc có thể đã trở thành".

Đàm phán là cách tiếp cận phù hợp

- Tại sao ông tin rằng tiếp tục cam kết là cách phù hợp để tiếp cận với Triều Tiên?

- Đó là cách phù hợp vì Triều Tiên đã cho thấy những phản ứng tích cực với chính sách cam kết, và có phản ứng tiêu cực trước các biện pháp trừng phạt và áp lực.

Kể từ khi Tổng thống Trump và Tổng thống Moon chấp nhận sáng kiến tham gia cam kết, Bình Nhưỡng đã phản ứng tích cực bằng cách đình chỉ các vụ thử hạt nhân và thử tên lửa, cũng như ngừng các hành động khiêu khích quân sự thông thường.

Nhà lãnh đạo Triều Tiên đã đưa ra thêm những tuyên bố và cam kết táo bạo, như phá hủy một bãi thử hạt nhân, tháo dỡ một bãi thử động cơ tên lửa và phóng tên lửa đạn đạo, cùng với đó là ngừng hoạt động cơ sở hạt nhân Yongbyon.

Ông Kim Jong Un đã cam kết thực hiện phi hạt nhân hóa hoàn toàn trước thế giới và quan trọng hơn là với chính người dân của mình. Trong khi đó, Bình Nhưỡng đã hợp tác để đạt được các thỏa thuận về một loạt vấn đề và tiến hành kiểm soát vũ khí với Hàn Quốc, như đình chỉ hoạt động thù địch trên mặt đất, trên biển và trên không.

Thêm vào đó, không có lựa chọn khả thi nào ngoại trừ việc tham gia đàm phán với Triều Tiên. Trong khi các biện pháp trừng phạt và gây áp lực tối đa có hiệu quả hạn chế, lựa chọn quân sự là không thể chấp nhận được vì những thiệt hại khổng lồ ngoài dự kiến.

Cũng cần lưu ý đến sự kết nối chưa từng có giữa ông Kim, ông Trump và ông Moon sẽ khiến cho cam kết sẽ trở thành hiện thực lần này. Các kênh truyền thông được thiết lập vững chắc và một số kênh có mục đích xây dựng lòng tin, cùng với sự hội tụ của động cơ và lợi ích của mỗi người (thịnh vượng kinh tế cho ông Kim, thành tựu hòa bình cho ông Moon và thành tựu chính trị cho ông Trump), sẽ có khả năng mang lại một số kết quả tích cực.

- Làm thế nào để Hàn Quốc và Mỹ có thể cải thiện liên lạc với Triều Tiên trong một cuộc khủng hoảng?

- Chúng ta bây giờ có môi trường hoàn toàn khác so với trước đây. Mỹ duy trì các kênh liên lạc với Triều Tiên ở cấp độ thượng đỉnh, cấp độ cao và cấp độ làm việc. Hàn Quốc cũng có các kênh liên lạc với Triều Tiên ở tất cả các cấp và trong nhiều lĩnh vực chức năng.

Hàn Quốc cũng đã thành lập văn phòng liên lạc tại Gaesung, hoạt động tất cả các ngày và 24 giờ một ngày. Hàn Quốc và Mỹ đã thành lập một nhóm làm việc chung, tổ chức hai tuần một lần.

Trong tương lai, sẽ hữu ích cho Hàn Quốc, Triều Tiên và Mỹ để thể chế hóa một cơ chế giám sát và quản lý khủng hoảng ba bên. Nếu Mỹ và Triều Tiên tiến tới bình thường hóa quan hệ, điều đó tất nhiên cũng cải thiện đáng kể khả năng duy trì đối thoại, kể cả trong thời kỳ khủng hoảng.

- Những tổ chức và phương pháp nào mà ông nghĩ là hữu ích nhất trong việc thúc đẩy đối thoại và hiểu biết giữa hai miền?

- Khi quan hệ liên Triều hoàn toàn bị phá vỡ, cần có sự can thiệp của bên thứ ba để thúc đẩy đối thoại và hiểu biết giữa hai miền. Điều này còn hơn thế vì Triều Tiên trước đây đã từ chối tham gia bất kỳ cuộc hội thoại có ý nghĩa nào với Hàn Quốc trong khi cố gắng cải thiện liên lạc với Mỹ, một lập trường được gọi là "tongmi bongnam" (liên lạc với Mỹ, chặn miền Nam).

Tuy nhiên, kể từ lần xích lại gần nhau mới nhất, Triều Tiên đã từ bỏ chiến thuật lâu năm này và thay vào đó, sử dụng Seoul như một phương tiện để cải thiện liên lạc với Washington. Bây giờ đối thoại và hiểu biết liên Triều đã trở nên mạnh mẽ và đã đến lúc chúng ta cần đưa ra những cách sáng tạo và linh hoạt hơn để tận dụng cơ hội hiếm có này, tiếp tục mục tiêu chung của chúng ta là hướng đến một bán đảo Triều Tiên phi hạt nhân hóa.

Mặc dù vậy, một sự tạo điều kiện của bên thứ ba có thể vẫn cần thiết trong các lĩnh vực xây dựng lòng tin quân sự, kiểm soát vũ khí và thương mại đầu tư quốc tế.

"Đặt mình vào vị trí người khác"

- Đâu là những mặc định hoặc nhận định sai lệch mà ông thường thấy ở những người theo dõi vấn đề Triều Tiên, và làm thể nào để có thể tránh điều này?

- Một trong những mặc định sai lầm phổ biến nhất đó là việc luôn nghĩ về một Triều Tiên ma quỷ, chính điều này dẫn đến các nhận định về "quốc gia bất khả" và "đàm phán là vô ích", đã được nhắc tới ở trên. Ma quỷ thì không thay đổi và cũng không đàm phán, do đó các nhà quan sát Triều Tiên kết luận ngay từ đầu rằng đàm phán với nước này là vô ích.

Đối với họ, giải pháp thực sự duy nhất là tiêu diệt Triều Tiên. Những nhà quan sát đã đánh giá hành vi hiện tại và tương lai của Triều Tiên bằng những hành vi trong quá khứ. Họ từ chối nhìn ra bất cứ sự thay đổi nào trong hành vi của nước này, và rơi vào một lời tiên tri tiêu cực do mình thực hiện.

Cái bẫy nhận thức này có thể tránh được bằng cách áp dụng một cách hiểu hai chiều. Đặt mình vào vị trí của người khác là biện pháp hữu hiệu nhất để sửa chữa sai lầm này.

Một nhận định sai lệch khác là logic của phạm tội và hình phạt. Vì Triều Tiên đã phạm tội, nên cần phải trừng phạt bất kể nước này đã thay đổi hành vi. Một chiến lược củng cố tiêu cực như vậy đã phản tác dụng. Tin rằng mình vô tội, Bình Nhưỡng đã đáp trả một cách hung dữ hơn.

Bây giờ là lúc để cân nhắc áp dụng chiến lược "củng cố tích cực". Mặc dù có hành vi không tốt trong quá khứ, việc trao thưởng cho những hành vi tốt hiện tại của Triều Tiên có thể thúc đẩy sự điều chỉnh hành vi của họ theo hướng tích cực hơn.

Chủ nghĩa đơn phương cũng đặt ra một vấn đề khác. Không thể phủ nhận rằng Mỹ là một siêu cường, trong khi Triều Tiên chỉ là một nước nhỏ. Sự bất cân xứng giữa hai bên là không thể tránh khỏi. Nhưng Triều Tiên không phải là một quốc gia bị đánh bại và đối xử với họ như vậy sẽ không thể dẫn đến các cuộc đàm phán thành công.

Cần có một sự thỏa hiệp lẫn nhau. Áp đặt đơn phương quan điểm và lợi ích của Mỹ có thể làm cho tình hình tồi tệ hơn. Nền văn hóa Triều Tiên được định hình bởi Chủ tịch Kim Nhật Thành đã khiến người dân Triều Tiên đối phó với cách tiếp cận đơn phương như vậy bằng cách ngoan cố gấp đôi.

Cuối cùng, những nhà quan sát vấn đề Triều Tiên tại Mỹ cần có thái độ thực tế và linh hoạt hơn đối với Triều Tiên. Bình Nhưỡng nhiều khả năng sẽ không đáp ứng yêu cầu "tháo dỡ trước, nhận thưởng sau" của Mỹ. Nếu sự lựa chọn được đóng khung "tất cả hoặc không có gì", Washington sẽ tiếp tục không nhận được gì.