Hơn 100 dự án nghiên cứu vaccine kháng virus corona đang được tiến hành trên toàn thế giới. Trong số này, đã có 9 dự án thử nghiệm vaccine virus corona trên cơ thể người, nhưng các đợt thử ban đầu chỉ nhằm xác định độ an toàn chứ không phải mức hiệu quả.

Song song với các nghiên cứu trực tiếp trên cơ thể người, Dan Barouch, nhà virus học tại Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess, cùng các cộng sự đã xúc tiến một chuỗi thí nghiệm trên khỉ. Kết quả nghiên cứu giúp xác định rõ hơn chỉ dấu cho thấy một vaccine Covid-19 nên vận hành theo hướng nào để đạt hiệu quả cao. Những phát hiện của nhóm đã được đăng tải trên tạp chí Sciences ngày 20/5. Ông Barouch cho biết nghiên cứu trên khỉ giúp "đặt nền móng khoa học" cho các nỗ lực phát triển vaccine.

Tín hiệu lạc quan cho cuộc chiến với Covid-19

Barouch bắt đầu với việc nghiên cứu liệu cá thể thí nghiệm có hình thành miễn dịch với virus sau khi nhiễm bệnh. Nhóm chọn 9 con khỉ rhesus macaques chưa được tiêm ngừa và cho phơi nhiễm virus corona. Chúng dần xuất hiện triệu chứng tương tự ca bệnh vừa phải ở người mắc Covid-19, rồi hồi phục vài ngày sau đó.

Barouch và các đồng nghiệp nhận thấy những con vật này bắt đầu hình thành kháng thể khắc chế virus corona. Một số hợp chất được xác định là kháng thể vô hiệu hóa, có khả năng chống virus xâm nhập vào tế bào cơ thể và sinh sản.

Sau 35 ngày, các nhà khoa học tiến hành "tái thách thức" với nhóm khỉ thí nghiệm, cho phun thêm một liều virus corona vào mũi chúng. Cơ thể khỉ phản ứng bằng cách tăng đột ngột lượng kháng thể vô hiệu hóa. Virus corona chỉ xâm nhập được vào cơ thể con vật trong một thời gian ngắn rồi nhanh chóng bị tiêu diệt.

Kết quả nghiên cứu này không nhất thiết đồng nghĩa con người có khả năng phát triển hệ miễn dịch mạnh và dài hạn để chống chọi virus corona. Tuy nhiên, Barouch và các cộng sự nhận thấy kết quả mang tính khích lệ cao.

"Nếu nghiên cứu tái thách thức của chúng tôi không thành công, hàm ý sẽ là toàn bộ nỗ lực phát triển vaccine đã thất bại. Đó sẽ là thông tin rất xấu cho 7 tỷ người", Barouch cho biết.

Trong một thí nghiệm tách biệt, nhà virus học cùng các đồng nghiệp cho thử nghiệm nguyên mẫu vaccine trên khỉ rhesus macaques. Các mẫu ADN của virus được đưa vào cơ thể khỉ, protein của virus corona thình thành thông qua bộ máy tế bào. Biện pháp này tập luyện cho hệ miễn dịch của khỉ nhận ra virus.

Về lý thuyết, kháng thể vô hiệu hóa được sản sinh trong cơ thể khỉ rhesus macaques và con người nhằm khắc chế virus corona đều nhắm đến cùng một yếu tố: protein bao phủ màng bọc của virus, còn được gọi là protein gai. Phần lớn vaccine được phát triển để khuyến khích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể bám lấy proetin gai trên màng bọc virus, khiến chúng không thể sinh sản rồi kết thúc vòng đời.

Barouch và cộng sự đã thử nghiệm 6 biến thể vaccine của liệu pháp này. Mỗi loại vaccine được thí nghiệm trên 4-5 cá thể. Sau khi tiêm vaccine, các nhà khoa học chờ khoảng 3 tuần để khỉ phát triển hệ miễn dịch rồi phun dung dịch có virus corona vào mũi chúng. Một số vaccine chỉ có khả năng bảo vệ một phần và virus không bị tiêu diệt hoàn toàn ở phổi và mũi cá thể thí nghiệm, dù nồng độ virus thấp hơn ở khỉ không được tiêm ngừa.

Trong khi đó, một số vaccine khác thể hiện hiệu quả cao hơn. Loại hiệu quả nhất là vaccine tập luyện cho hệ miễn dịch phát hiện và tấn công toàn bộ protein gai ở virus corona. Các nhà khoa học ghi nhận có 8 cá thể khỉ không có dấu vết virus.

"Nhìn chung, đây là tin rất tốt cho nỗ lực phát triển vaccine. Nó tăng mức lạc quan rằng vaccine cho Covid-19 là hoàn toàn khả thi", ông Barouch chia sẻ.

Theo ông Florian Krammer, nhà virus học tại Trường Y Icahn, thuộc hệ thống y tế Mount Sinai (New York), nghiên cứu trên khỉ cho thấy mức kháng thể đầy hứa hẹn. Ông tán thành với nhận định vaccine có khả năng bảo vệ mọi người khỏi dịch bệnh.

"Nó không hoàn hảo, nhưng bạn chắc chắn sẽ nhìn thấy khả năng bảo vệ", ông nói.

Có hai nhóm phát triển vaccine, một tại Đại học Oxford và một tại công ty Sinovac của Trung Quốc, đã cho thử nghiệm trên khỉ rhesus macaques. Trong thông báo tháng 5, hai nhóm cũng xác nhận vaccine của họ tạo được khả năng đề kháng cho khỉ.

Nghiên cứu trên khỉ rhesus macaques đưa ra những chỉ dấu quan trọng trong cuộc tìm kiếm vaccine khắc chế Covid-19. (Ảnh: NYT)

Manh mối quan trọng tìm vũ khí diệt virus corona

Nghiên cứu mới còn cung cấp một cái nhìn sâu hơn vào cách thức vaccine bảo vệ khỉ rhesus macaques, với hàm ý về tác động lên cơ thể người.

Theo Zing