Xuyên suốt đại dịch, khẩu trang luôn là một trong những biện pháp y tế công cộng gây tranh cãi nhất ở Mỹ, cho thấy những chia rẽ đảng phái nghiêm trọng về vai trò của chính phủ và quyền tự do cá nhân.

Hồi tháng 5, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) của Mỹ ra bản hướng dẫn cập nhật, tuyên bố những người tiêm đầy đủ hai mũi vaccine không cần đeo khẩu trang, kể cả ở trong các không gian trong nhà. Hướng dẫn mới mang tới thay đổi lớn trong cuộc sống của người Mỹ, tạo tiền đề cho nỗ lực mở cửa quốc gia đạt thêm những bước tiến mới.

Tuy nhiên, đó là trước khi biến chủng Delta xuất hiện. Lo ngại về đợt bùng phát mạnh trên toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 25/6 một lần nữa khuyến nghị mọi người, gồm cả những người đã tiêm vaccine, đeo khẩu trang để ngăn chặn dịch lây lan.

Ba ngày sau, giới chức y tế hạt Los Angeles, bang California đã làm theo khuyến nghị của WHO, kêu gọi tất cả cư dân, dù chưa tiêm hoặc đã tiêm vaccine đầy đủ, đeo khẩu trang ở các địa điểm công cộng, gồm cả không gian trong nhà.

Điểm tiêm chủng tại sân bay quốc tế Miami, Mỹ đầu tháng này. Ảnh: NYTimes.

Tiến sĩ Barbara Ferrer, giám đốc y tế hạt Los Angeles, nói rằng khuyến nghị là cần thiết trước tình trạng gia tăng ca nhiễm do biến chủng Delta và số lượng người chưa tiêm chủng cao, đặc biệt là trẻ em, người da màu và Mỹ Latinh, cũng như lao động thiết yếu.

Khoảng một nửa dân số hạt Los Angeles đã tiêm vaccine đầy đủ và khoảng 60% đã tiêm ít nhất một liều. Dù tỷ lệ dương tính vẫn ở mức dưới một, Ferrer cho biết mức này đang tăng lên.

Để kiểm soát đại dịch, hạt Los Angeles cần áp dụng chiến lược nhiều lớp, kết hợp giữa tiêm chủng và các biện pháp hạn chế, theo tiến sĩ Ferrer. Bà lưu ý thêm tỷ lệ miễn dịch tự nhiên trong số những người từng nhiễm nCoV hiện ở mức thấp và không rõ liệu khả năng miễn dịch này sẽ kéo dài bao lâu.

"Chúng tôi không muốn quay lại phong tỏa hay các quy định khắt khe trước đây. Chúng tôi muốn duy trì lộ trình hiện tại", Ferrer nói.

Tuy nhiên, giới chức Chicago và New York ngày 29/6 cho biết họ không có kế hoạch tái áp đặt quy định đeo khẩu trang. CDC cũng không có bất kỳ tín hiệu nào cho thấy họ sẽ sửa đổi hướng dẫn hoặc xem xét lại khuyến nghị về khẩu trang với những người đã tiêm chủng đầy đủ.

"Khi CDC ra khuyến nghị bỏ khẩu trang, cơ quan này chắc hẳn không lường trước tình huống mà chúng ta cần phải áp đặt quy định này lần nữa", Angela Rasmussen, nhà khoa học tại Tổ chức Vaccine và Bệnh truyền nhiễm tại Đại học Saskatchewan ở Canada, nói. "Không ai muốn điều đó. Mọi người sẽ cáo buộc họ đang khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn".

Nhưng tốc độ lây lan mạnh của biến chủng Delta ở Mỹ và nhiều nước khác trên thế giới cho thấy việc tái áp đặt các biện pháp kiểm soát dịch ngày càng cần thiết. Nhiều quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang tái áp đặt phong tỏa và nhiều biện pháp hạn chế để đối phó với các đợt bùng phát mới.

Tại Australia, bốn thành phố lớn gồm Sydney, Darwin, Perth và Brisbane đều bị phong tỏa. Hơn 20 triệu người Australia, chiếm khoảng 80% dân số, đang sống chung với các biện pháp hạn chế, con số cao nhất kể từ khi dịch bùng phát. Từng được xem là hình mẫu chống dịch của thế giới năm 2020, hệ thống phòng thủ Covid-19 của Australia đã bị biến chủng Delta chọc thủng.

Biến chủng Delta xuất hiện lần đầu tại Ấn Độ đã nhanh chóng có mặt ở hơn 90 quốc gia, được coi là biến chủng "khôn ngoan nhất" của chủng gốc gây ra đại dịch với khả năng săn lùng đối tượng dễ bị tổn thương, đặc biệt ở những nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Các nghiên cứu ở Australia chỉ ra biến chủng Delta thậm chí có khả năng lây nhiễm dễ dàng khi hai người "lướt qua" nhau khi không đeo khẩu trang trong một trung tâm mua sắm.

Camera an ninh cho thấy hai người xa lạ đi ngang qua nhau trong lúc mua sắm tại trung tâm thương mại Bondi Junction Westfield ở Sydney hơn hai tuần trước, sau đó cả hai đều phát hiện dương tính nCoV. Thời điểm đó Sydney không bắt buộc đeo khẩu trang.

Điều này đã khiến giới chức nhiều bang Australia cảm thấy lo lắng. "Với biến chủng Delta, chúng tôi nhận thấy sự tiếp xúc thoáng qua có có thể dẫn đến nguy cơ lây nhiễm", Giám đốc y tế bang Queensland Jeannette Young nói.

Thủ hiến Queensland Annastacia Palaszczuk ngày 28/6 tuyên bố áp lại quy định đeo khẩu trang và các biện pháp hạn chế khác để ngăn Delta, khi hai trường hợp lây nhiễm đã được phát hiện ở bang này.

"Tôi thực sự muốn người dân Queensland đeo khẩu trang trở lại, đặc biệt là các khu vực phía Đông Nam", bà nói.

Quy định đeo khẩu trang được áp dụng tại các không gian trong nhà như trung tâm mua sắm, phương tiện giao thông công cộng, bệnh viện, cơ sở chăm sóc người cao tuổi, nhà thờ và những địa điểm làm việc không thể thực hiện quy định giãn cách.

Giới chức bang New South Wales cũng bắt đầu áp quy định đeo khẩu trang bắt buộc tại Sydney, thành phố lớn nhất Australia, từ ngày 24/6 và dự kiến kéo dài một tuần, để ngăn đợt bùng phát mới nhất.

Con phố vắng vẻ vì phong tỏa ở Sydney, Australia. Ảnh: AFP.

Ngay cả Israel, một trong những nước có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất thế giới, từ đầu tuần này cũng tái thiết lập quy định đeo khẩu trang trong các không gian trong nhà và các địa diểm ngoài trời thường tập trung đông người, sau khi phát hiện hàng trăm ca nhiễm mới trong những ngày gần đây.

Đây không phải lần đầu tiên thế giới phải đối đầu với biến chủng dễ lây nhiễm của nCoV. Hồi đầu năm nay, biến chủng Alpha đã tấn công nước Anh và khiến nỗ lực chống dịch của nhiều nước châu Âu khác rơi vào bế tắc. Tại Mỹ, Alpha cũng nhanh chóng chiếm ưu thế vào cuối tháng 3, nhưng tốc độ tiêm chủng nhanh đã sớm giúp ngăn chặn lây lan.

Nhưng Delta được nhận định là biến chủng còn đáng sợ hơn Alpha. Nhiều bằng chứng sơ bộ cho thấy biến chủng này có thể lây nhiễm nhanh hơn virus gốc 50% và hơn Alpha 20%. Các nghiên cứu chỉ ra những loại vaccine hiện tại vẫn có hiệu quả với Delta, nhưng khả năng bảo vệ sẽ thấp hơn so với hầu hết biến chủng khác.

Lý do WHO duy trì khuyến nghị đeo khẩu trang là dù vaccine có thể hiệu quả ngăn nguy cơ bệnh nặng và tử vong, hiệu quả của chúng với các ca nhiễm nhẹ và không triệu chứng chưa được xác định chắc chắn. Do đó, WHO cho rằng những người tiêm chủng vẫn nên đeo khẩu trang ở những khu vực đông đúc, thông gió kém và tiếp tục duy trì các biện pháp an toàn khác.

"Những gì chúng tôi muốn nói là dù bạn đã tiêm đủ vaccine, hãy tiếp tục cảnh giác, bởi rất có thể bạn sẽ trở thành một phần của chuỗi lây nhiễm. Bạn không hoàn toàn được bảo vệ", Bruce Aylward, cố vấn cấp cao của WHO, nói.

Ngay cả những nước có tỷ lệ tiêm chủng cao cũng đang chứng kiến sự gia tăng các ca nhiễm biến chủng Delta. Anh, nơi 2/3 dân số đã tiêm ít nhất một liều vaccine và gần 50% hoàn thành chương trình tiêm chủng, cũng không ngoại lệ.

Không rõ Delta sẽ ảnh hưởng tới Mỹ như thế nào. Số ca Covid-19, cũng như các trường hợp nhập viện và tử vong ở Mỹ đã giảm mạnh trong nhiều tháng qua. Tuy nhiên, Anthony Fauci, chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu, đã gọi biến chủng này là "mối đe dọa lớn nhất" trong nỗ lực chống dịch của Mỹ.

Biến chủng Delta vẫn có thể tấn công người đã tiêm chủng, dù nguy cơ này không cao, theo Bill Hanage, nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Cộng đồng Harvard T.H. Chan, nói. "Nếu bạn ở một nơi mà số ca nhiễm đang tăng, đeo khẩu trang tại những địa điểm đông người là cách giúp bảo vệ bạn an toàn trước Delta".

Các nhà khoa học không khuyến nghị người tiêm đủ liều vaccine luôn phải đeo khẩu trang tại các không gian trong nhà, nhưng một số cho rằng điều này nên dựa theo tình hình dịch thực tế của địa phương.

"Đeo khẩu trang trong các không gian kín nên được tiếp tục sau khi tiêm chủng, cho tới khi tất cả chúng ta đã tiêm vaccine hoặc có loại vaccine hiệu quả hơn với biến chủng Delta", Ravindra Gupta, nhà virus học tại Đại học Cambridge, Anh, khuyến nghị.

Tại tỉnh bang Saskatchewan, Canada, việc mở cửa đang được tiến hành theo lộ trình dựa trên tỷ lệ tiêm chủng. Saskatchewan sẽ chuyển sang giai đoạn mở cửa ngày 11/7, nhưng tiến sĩ Rasmussen cho rằng tỉnh bang này có thể vẫn duy trì quy định đeo khẩu trang và hạn chế tụ tập đông người.

"Chiến lược này sẽ tốt hơn là nói rằng 'nếu bạn tiêm chủng đầy đủ, hãy bỏ khẩu trang'", bà nói.

Tuy nhiên, không ít nhà khoa học lo ngại rất khó có thể tái áp đặt quy định đeo khẩu trang và các biện pháp an toàn khác ở Mỹ.

"Rất khó để trở lại", David Michaels, nhà dịch tễ học và giáo sư Trường Y tế Cộng đồng George Washington, nói về khuyến nghị khẩu trang của CDC. Tuy nhiên, Michaels thêm rằng trước mối đe dọa của Delta, việc tiếp tục văn hóa không đeo khẩu trang "sẽ rất nguy hiểm".