Trong bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La năm nay, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe kêu gọi các nước đang bị Trung Quốc gây hấn dùng luật pháp quốc tế để đáp trả, đồng thời thúc giục Trung Quốc ngừng vi phạm luật pháp quốc tế.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel cũng có những lập luận tương tự trong bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La.

Theo National Interest, việc để cho Trung Quốc được đơn phương quyết định có tuân thủ luật pháp quốc tế hay không sẽ là một sai lầm.

Philippines, một trong những nước láng giềng đang bị Trung Quốc chèn ép, đã chính thức dùng luật pháp quốc tế với Bắc Kinh. Hôm 30/3, hãng tin AP cho biết, Philippines đã nộp lên Tòa án quốc tế bằng chứng chống lại yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông bất chấp cảnh báo của Bắc Kinh rằng hành động này sẽ phá hỏng mối quan hệ giữa hai nước. Nội dung chính trong hồ sơ Philippines kiện Trung Quốc là yêu sách của Trung Quốc về “đường lưỡi bò” không phù hợp với luật pháp quốc tế.

Việc Mỹ và các đồng minh ngày càng nhấn mạnh vào luật pháp quốc tế đã phản ánh một thực tế hiện nay là: Trung Quốc đang ngày càng phớt lờ luật pháp quốc tế để ép buộc các nước khác trong các tranh chấp lãnh thổ. Cậy vào sức mạnh quân sự và kinh tế ngày càng phát triển, Trung Quốc đang cưỡng ép các nước khác phải chấp nhận những tuyên bố hết sức vô lý, những quy định do Trung Quốc đơn phương đặt ra.

National Interest cho rằng, Trung Quốc có thể sẽ tiến hành từng bước một để dẫn đến thay đổi hiện trạng trong khu vực.

Nếu tiếp tục hung hăng, Trung Quốc sẽ ngày càng bị "ghẻ lạnh".

Theo National Interest, việc thiếu đoàn kết giữa các nước láng giềng của Trung Quốc cũng giúp cho nước này có thêm thời gian để thực hiện mưu đồ của mình. Ví dụ như lịch sử đối đầu tiếp tục cản trở và chia rẽ mối quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc. Theo Thời báo Tài chính của Anh, ASEAN “đang bị chia rẽ giữa các nước có và không có tranh chấp với Trung Quốc”.

Diễn biến những ngày qua cho thấy, luật pháp quốc tế và dư luận quốc tế dường như ủng hộ các nước láng giềng đang bị Trung Quốc chèn ép. National Interest cho rằng, trong vụ Philippines kiện Trung Quốc về “đường lưỡi bò”, nếu Tòa án quốc tế tuyên đường này là bất hợp pháp một phần hay toàn bộ thì Trung Quốc có thể sẽ phản ứng theo 3 cách.

Một là, chấp nhận phán quyết và thừa nhận đúng phần hàng hải thuộc chủ quyền của mình, không lấn sang của các nước khác. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, qua thái độ và hành động hiện nay của Trung Quốc, thì điều này thật quá xa vời.

Hai là, bỏ qua các phán quyết. Khả năng này là lớn nhất. Ông Eric Posner, Giáo sư tại Đại học Luật Chicago nhận định, Trung Quốc đã từ chối tham gia phiên xử và sẽ bác bỏ bất kỳ phán quyết nào chống lại họ. Các thẩm phán có thể sẽ không ép được Trung Quốc thực hiện các phán quyết.

Phản ứng thứ ba mà Trung Quốc có thể đưa ra là cam kết sẽ xem xét phán quyết này. Trung Quốc sẽ không phủ nhận nhưng tiếp tục phớt lờ các phán quyết. Nếu làm như vậy, các nước láng giềng của Trung Quốc vẫn có cơ sở pháp lý và ngoại giao rằng “đường 9 đoạn” là bất hợp pháp.

Tuy nhiên, việc để cho Trung Quốc đơn phương quyết định có tuân thủ luật pháp quốc tế hay không sẽ là một sai lầm. Ông Jerome Cohen, Giáo sư tại Đại học Luật New York, cho rằng các nước láng giềng đang có tranh chấp với Trung Quốc cần phải đoàn kết lại, đưa vấn đề lên Tòa án quốc tế.

Theo National Interest, dù Mỹ không có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông, nhưng Mỹ có thể đầy lùi Trung Quốc một cách hiệu quả nếu phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Thời báo Phố Wall  từng lý giải về việc này rằng: "Càng ngày sự vắng mặt của Mỹ ở UNCLOS càng làm suy yếu lập luận của Mỹ đối với Trung Quốc về ‘uy quyền’ của luật pháp quốc tế... Đương đầu với Trung Quốc bằng vũ lực là một lựa chọn chứa đầy rủi ro. Chiến tranh giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ là thảm họa... Công ước về Luật Biển không phải là câu trả lời duy nhất đối với những tranh chấp hàng hải ngày càng nguy hiểm trong khu vực này. Nhưng khi thiếu những giải pháp tốt hơn thì những mâu thuẫn rõ ràng trong lập trường của Mỹ sẽ làm suy yếu sức mạnh trong lập luận của nước này”.

Việc đưa Trung Quốc ra Tòa án quốc tế và rộng hơn là “Tòa án dư luận quốc tế” sẽ có thể gây ảnh hưởng tới “sự trỗi dậy” của Trung Quốc.

Trung Quốc từ lâu đã cam kết “trỗi dậy hòa bình”. Nhưng hiện nay, Trung Quốc đã khiến hầu hết các nước láng giềng xa lánh. Nếu UNCLOS cho thấy “đường 9 đoạn” của Trung Quốc là bất hợp pháp, một phần hoặc toàn bộ, và Trung Quốc phớt lờ phán quyết của Tòa án thì nước này sẽ càng bị “ghẻ lạnh”. “Cái tiếng” mà Trung Quốc có được nhờ đi ngược lại mong muốn hòa hảo của các nước láng giềng và luật pháp quốc tế sẽ khiến cho nước này phải trả một cái giá đắt.