Theo Nghị định 89 quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT, nghệ sĩ được xét tặng danh hiệu NSND phải có các tiêu chuẩn như trung thành với Tổ quốc, có phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống, tận tụy với nghề; có tài năng nghệ thuật xuất sắc, tiêu biểu cho ngành, nghề nghệ thuật; có uy tín nghề nghiệp; được đồng nghiệp và nhân dân mến mộ; thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp từ 20 năm trở lên, đã được tặng danh hiệu NSƯT và có ít nhất 2 giải vàng quốc gia sau khi được tặng danh hiệu NSƯT.

Tuy nhiên, trên một tờ báo ngày 14-7, NSND Lê Tiến Thọ cho rằng hội đồng duyệt nắm quyền quyết định hoàn toàn trong việc xét duyệt danh hiệu. Nếu nghệ sĩ có số huy chương theo đúng tiêu chí nhưng lại không đủ sức lan tỏa thì có thể bị đánh trượt, hoặc thiếu huy chương nhưng đủ sức lan tỏa thì cũng có thể được duyệt. Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu khẳng định: “Tất cả là do hội đồng đánh giá”.

Nghệ sĩ Quốc Chiêm trong vở nàng Si-ta Ảnh: BÁ LỤC

Chính vì việc hội đồng duyệt có quyền quyết định hoàn toàn như lời ông Thọ nên nhiều nghệ sĩ, mà theo số đông công chúng, hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu NSND vì những cống hiến rất lớn cho nghệ thuật của họ, như Chí Trung, Minh Hằng, Thanh Ngoan, Xuân Hinh, Minh Thu..., không có tên trong danh sách xét tặng danh hiệu NSND của hội đồng xét tặng cấp nhà nước lần này, gây bức xúc trong xã hội.

Minh chứng cho quyền lực của Hội đồng xét duyệt, NSND Lê Tiến Thọ dẫn chứng trường hợp nghệ sĩ Chí Trung bị đánh trượt là do chỉ có 10/14 phiếu đồng ý của hội đồng (yêu cầu xét duyệt là phải đủ 90% số phiếu của hội đồng tán thành).

Trong khi đó, không ít nghệ sĩ là quan chức của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL), Sở VH-TT-DL, như ông Vương Duy Biên - Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL; ông Ngô Hoàng Quân, Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn, Bộ VH-TT-DL; ông Trần Quốc Chiêm, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL Hà Nội…, lại có tên trong danh sách được xét tặng danh hiệu NSND lần này, dù từ lúc làm quản lý, khán giả không mấy khi thấy họ xuất hiện trên sân khấu.

Trong bảng tóm tắt thành tích, ông Trần Quốc Chiêm được xét tặng danh hiệu NSƯT từ năm 1997, từ đó đến nay, ông đã có thêm một giải bạc vai thừa tướng Bố Thị Phương trong vở “Trương Biên”, Liên hoan Sân khấu chèo truyền thống 2001; giải vàng vai Pơ Liêm trong vở “Nàng Si-ta” ở Liên hoan các vở diễn của tác giả Lưu Quang Vũ 2013 do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tổ chức. Quy đổi giải vàng này, ông Chiêm chỉ có 2/3 huy chương vàng quốc gia, tức là so với tiêu chuẩn số huy chương cần thiết thì còn thiếu 1 + 1/3 huy chương vàng nữa mới đủ.

Lý giải cho việc tại sao ông Chiêm vẫn được 100% số phiếu của các thành viên hội đồng chuyên ngành cấp nhà nước, một thành viên của hội đồng này cho biết trong hồ sơ bổ sung sau đó, ông Chiêm đứng tên chỉ đạo 6 đoàn nghệ thuật của Hà Nội, đoàn nào được huy chương vàng là ông được nhận 1/3 huy chương. Chính vì thế mà ông Chiêm đủ tiêu chuẩn để xét tặng danh hiệu NSND với chức danh chỉ đạo nghệ thuật.

Rất nhiều nghệ sĩ đã lên tiếng về những bất cập trong xét tặng danh hiệu. Những yêu cầu cứng nhắc về số huy chương đã biến những hội diễn là nơi chạy đua giành huy chương để xét danh hiệu. Thêm vào đó, quyền quyết định “tối cao” đôi khi lại rất cảm tính của các hội đồng xét tặng đã khiến nhiều nghệ sĩ của nhân dân mãi mãi xa vời với phần thưởng của nhà nước đáng ra phải dành cho họ.