Sau nhiều tuần bị đình trệ do đại dịch, giai đoạn giữa tháng 4 đến tháng 6, nền kinh tế Mỹ đã bắt đầu hồi phục nhanh hơn nhiều nhà kinh tế dự kiến. Điều này nhờ tỷ lệ lây nhiễm ổn định hoặc giảm trên nhiều tiểu bang và chính phủ liên bang đã bơm hàng nghìn tỷ USD vào nền kinh tế. Các tiểu bang bắt đầu mở cửa trở lại. Khách hàng tăng chi tiêu và những nhà tuyển dụng rục rịch thuê lại người lao động.

Nhưng cuối tháng 5, đầu tháng 6, có những dấu hiệu cho thấy tốc độ phục hồi bắt đầu chậm lại, ngay cả trước khi đợt dương tính mới bùng phát gần đây tại các tiểu bang nới lỏng giới hạn những cuộc tụ họp đông người. Vài tuần qua, khi số ca nhiễm tăng nhanh trở lại, dữ liệu cho thấy nền kinh tế lần nữa đi lùi khi dịch bệnh khiến người tiêu dùng sợ hãi.

Tổng thống Mỹ Donald Trump, theo sau là Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin tại Nhà Trắng. Ảnh: NYT

Đăng tuyển công việc mới trên nền tảng việc làm ZipRecbeaner đã giảm vào tháng 6 sau khi tăng mạnh tháng 5/2020. Dữ liệu về mở doanh nghiệp nhỏ và việc làm từ Homebase - nơi cung cấp phần mềm theo dõi thời gian và lịch trình cho các doanh nghiệp cũng cho thấy việc làm và mở cửa kinh doanh trở nên tệ hơn trong tuần qua, sau khi lên cao điểm trong tháng 6.

Các tiểu bang đang "chìm" trong đại dịch, như Texas, bắt đầu thấy sa thải và đóng cửa kinh doanh ngay cả trước khi các quan chức ra hạn chế đối với hoạt động kinh tế, chẳng hạn như đóng cửa các quán bar.

Dữ liệu được Safegraph phân tích từ Viện Doanh nghiệp Mỹ tại Washington cho biết, lưu lượng khách lui tới các điểm bán lẻ và doanh nghiệp khác đã giảm trong tuần thứ ba của tháng 6 tại Houston, Orlando, Jacksonville, Phoenix và những thành phố lớn khác trên khắp các bang miền nam - nơi có số ca dương tính Covid-19 tăng vọt.

Trong khi đó, dữ liệu từ 40 triệu hộ gia đình của công ty tài chính Commerce Signals cho thấy, sau nhiều tuần cải thiện, chi tiêu thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ đã giảm vào cuối tháng 5 tại hầu hết bang.

Đây là những điều các nhà kinh tế học đã sợ hãi và là diễn biến chẳng được mong đợi so với lời hứa phục hồi thần tốc mà ông Trump đã tuyên bố hồi tháng 6/2020. Cục Dự trữ Liên bang đã cảnh báo công khai rằng, sự phục hồi rất mong manh và phụ thuộc nhiều vào sức khỏe cộng đồng.

"Con đường phục hồi nền kinh tế là không chắc chắn và sẽ phụ thuộc phần lớn vào thành công của chúng ta trong việc ngăn chặn virus", Chủ tịch Fed Jerome H. Powell nói với một ủy ban Hạ viện hôm thứ ba (30/6). "Một sự phục hồi hoàn toàn là không thể xảy ra cho đến khi mọi người tự tin đã an toàn khi tham gia lại vào một loạt hoạt động", ông nói thêm.

Sự phục hồi trong vài tháng tiếp theo vẫn sẽ gập ghềnh ngay cả khi mức độ lây lan virus giảm. Mất việc đã chậm lại nhưng vẫn ở mức cao hơn bất kỳ cuộc suy thoái nào trước đây. Ngày càng nhiều người lao động nói rằng họ đã bị sa thải vĩnh viễn, thay vì ngưng việc.

Bằng nhiều biện pháp, hoạt động kinh doanh và việc làm vẫn giảm một phần tư hoặc nhiều hơn so với mức trước khủng hoảng.

Khi nói đến sự phục hồi, "virus là ông chủ quyết định, chứ không phải thống đốc, thị trưởng hay Tổng thống", ông Austan Goolsbee, một nhà kinh tế hàng đầu của thời Barack Obama nói. Ông là tác giả của một nghiên cứu gần đây cho thấy sợ hãi lây nhiễm - chứ không phải chính sách đóng cửa kinh tế của chính phủ, đã thúc đẩy gần như tất cả sự co lại trong hoạt động kinh tế vào mùa xuân này.

Tương tự, nghiên cứu do giáo sư Goolsbee tại Trường Kinh doanh thuộc Đại học Chicago dẫn dắt, cho biết có hơn một phần mười sự sụt giảm việc đi lại làm ăn là do chính sự cách ly xã hội. Vào tháng 5/2020, khi nhiều nơi bắt đầu dỡ bỏ hạn chế thì một phần lưu lượng vẫn không phục hồi. Nhóm nghiên cứu nói rằng, các chính quyền vẫn sẽ không tránh được một cú sốc kinh tế tiếp theo nếu dịch bùng phát, dù cho không đóng cửa hoạt động kinh doanh. Bởi lẽ, chính người tiêu dùng sẽ tự đưa ra quyết định của họ.

Khi các ca nhiễm Covid-19 bắt đầu gia tăng vào đầu năm nay, nhiều nhà kinh tế hy vọng rằng, với bộ chính sách phù hợp, Mỹ có thể tránh được thiệt hại kinh tế lâu dài. Ý tưởng cơ bản là bơm hàng nghìn tỷ USD hỗ trợ cho các hộ gia đình và doanh nghiệp để duy trì nền kinh tế cho đến khi đại dịch qua đi.

Có những tín hiệu cho thấy những nỗ lực đó có ít nhất một phần thành công. Gần một phần ba số người mất việc trong đại dịch đã quay trở lại làm việc, theo một cuộc thăm dò được New York Times ủy quyền SurveyMonkey thực hiện đầu tháng 6/2020. Nhưng vẫn còn gần một nửa trong số những người mất việc chưa có việc làm, không có triển vọng đi làm lại ngay.

"Làm thế nào chúng ta có thể phục hồi khi hàng triệu người thất nghiệp vĩnh viễn", John Singh, một người trả lời khảo sát ở Los Angeles, hỏi. Bản thân người này đã bị đuổi việc khỏi một tập đoàn lớn và vừa tìm được việc mới.

Homebase cho biết trong một báo cáo tuần này, dự đoán có tới 20% các doanh nghiệp nhỏ sẽ đóng cửa vĩnh viễn trong cuộc khủng hoảng. Dữ liệu từ Kronos - nơi cung cấp phần mềm quản lý thời gian và các dịch vụ liên quan, phản ánh tương tự.

Số ca làm việc của khoảng 30.000 khách hàng công ty của họ ở Mỹ đã hồi phục mạnh mẽ từ giữa tháng 4 nhưng vẫn giảm 15% so với trước khủng hoảng. Bây giờ, tốc độ tăng trưởng đã chậm lại ở Georgia cùng một số tiểu bang mở cửa sớm khác, và giảm mạnh ở Nam Carolina, Florida kể từ đầu tháng 6. "Đây là những gì chứng minh việc phục hồi hoàn toàn sẽ mất nhiều thời gian hơn", Dave Gilbertson, Phó chủ tịch chiến lược và điều hành tại Kronos, nói.

Melissa S. Kearney, một nhà kinh tế của Đại học Maryland đã cảnh báo hồi tháng 6 rằng, sự phục hồi có thể bị đình trệ nếu Quốc hội không duy trì sự hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp. Các thượng nghị sĩ đã sẵn sàng rời khỏi Washington trong tuần này, trở lại vào giữa tháng 7, với các cuộc đàm phán về một dự luật viện trợ kinh tế mới vẫn còn trong giai đoạn đầu.